homo erectus ne demek?

Homo erectus (Latince: dik insan), soyu tükenmiş bir insan türüdür. H. erectus'un Afrika popülasyonlarının, H. heidelbergensis ve H. antecessor gibi çeşitli insan türlerinin ataları olması muhtemeldir, ilki genellikle Neandertallerin, Denisovalıların ve bazen de modern insanların atası olarak kabul edilir.¹²³ H.erectus'un yaklaşık 2 milyon yıl önce ortaya çıktığı⁴ ve yaklaşık 117.000 veya 108.000 yıl önce soyunun tükendiği düşünülüyor.⁵⁶ Homo erectus Afrika, Asya ve Avrupa'ya kadar çok geniş bir alana yayılmış bunun sonucunda birçok farklı türe evrimleşmiştir.

Tarihçe

İlk kez 1894 yılında Eugénes Dubois tarafından "Pithecanthropus erectus" olarak adlandırılmıştır. Dubois tarafından 1891 Ağustosunda başlanan kazılarda, Ekim 1891'de kafatası kemiği, daha sonra da uyluk ve bacak kemikleri bulunmuştur. Bulunan kemikler bu türün dik durduğunu göstermiş bu yüzden "dik insan" da denmiştir. Dubois, bunun insanlar ve maymunlar arasındaki "kayıp parça" olduğunu iddia etse de 1923 yılına kadar fosilleri bilim insanlarıyla paylaşmamıştır. Dubois'in bu davranışı, bu türün ve fosillerin bir aldatmaca olduğu iddialarını da beraberinde getirmiş, ancak 1944 yılında Amerikalı biyolog Ernst Mayr, yaptığı çalışmalar sonucunda bu fosilleri "Homo erectus" olarak teyit etmiştir.⁷⁸

Homo erectus{{'}}un fiziksel özellikleri

Bulunan Homo erectus fosilleri yaklaşık 1000 cm<sup>3</sup> kafatası hacmine sahip olsa da birçok değişiklik gösterebiliyor. Java adasında bulunan fosiller ile Zhoukoudian'da bulunan fosiller arasında 160 cm<sup>3</sup>'e kadar fark görülüyor. Gongwangling'de bulunan kafatası fosilleri ise 780 cm³ hacme sahip. Asya'da bulunan bu kafatası hacimleri arasındaki farka neden olan şeyin bu popülasyonların zamanla evrimleşerek birbirinden farklı özelliklere sahip oldukları düşünülüyor. Aynı şekilde Afrika'da bulunan fosillerin kafataslarının hacmi de 850–1067 cm³ arasında değişkenlik gösteriyor. H. erectus kafatası hacmi Homo sapiens{{'}}ten daha az olsa da H. habilis, H. rudolfensis ve australopitesin türlerinden daha büyüktür. H. erectus ve Australopithecus türleri arasındaki kafatası hacmi farkı H. erectus ve H. sapiens türleri arasındaki farktan daha fazladır. H. erectus kafatası dışında daha yapılı yüze sahiptiler aynı zamanda yüzün alt kısımları daha öndeydi. H. sapiens ve H. habilis türlerinin aksine geç Australopithecus ve H. erectus türleri daha kalın kafatası kemikleri ve gelişmiş kaş sırtlarına sahiptiler. H. erectus{{'}}un diğer farklı özellikleri arasında; basık alın, daha alçak ve güçlü çene kasları ve çok daha kalın dişler vardır. H. sapiens{{'}}e kıyasla çoğu kemikleri daha sağlamdı, H. habilis ve H. sapiens{{'}}e kıyasla daha kalın boyun kaslarına sahiptiler. Diğer erken Homo türleri ve Australopithecus türlerine kıyasla daha uzun ve çıkıntılı burun köprüleri vardı. Bu özelliğin H. erectus bireylerinin nefes verirken daha az nem kaybetmelerini sağladığı ve bu sayede çok daha kolay göç ettikleri düşünülüyor.⁹ Boyları, genellikle 1.46-1.85 metre arasında değişip, kiloları da 40–68 kg arasında değişiklik göstermektedir.¹⁰

Buluntular

Asya fosilleri

20.yüzyılın başlarında Asya'da birkaç konumda H.erectus ile ilgili fosiller Cava adasında birkaç farklı konumda bulunmaya başlandı bunlar: Kedung brubus, Mojokerto, Sangiran, Ngandong, Sambungmacon ve Ngawi'dir. 1920'lerde ise Çin'de özellikle Zhoukoudian başta olmak üzere fosiller bulunmaya başlandı. Bu fosillerin en popüleri Pekin insanı'dır. Zhoukoudian dışında Gongwangling, Chenjiavo, Nanjing yakınındaki Hulu mağarası, Hexian'da birçok fosil bulunmuştur.¹¹

Afrika fosilleri

Afrika'da 1933 yılında Fas'ta başlayarak birçok H.erectus fosili bulundu. 1955 yılında Cezayir, 1971 yılında yine Fas'ta, 1960 yılında Tanzanya'da ve 1970 yılında Kenya'da olmak üzere birçok fosil bulundu. Bunların en popüleri Turkana gölü yakınında bulunan Turkana Çocuğu'dur.¹²

Avrupa fosilleri

Asya ve Afrika'nın aksine Avrupa'da bulunan fosillerin H.erectusa ait olup olmadıkları çok tartışılmıştır. 1993 yılında Boxgrove İngiltere'de, İspanya Atapuerca'da, 1907 yılında Almanya Heidelberg'de bulunan birçok fosilin (bkz. Mauer 1) başlarda H.erectus{{'}}a ait oldukları düşünülse de daha sonra Homo heidelbergensis olarak tanımlandırılmıştır.

Homo erectus'un Avrupa'daki varlığı ile ilgili en ikna edici kanıt ise 1994 yılında İtalya Ceprano'da bulunan kafatası fosilidir (Ceprano 1). Bunların haricinde 1991 yılında Gürcistan'da bulunan çene fosili de önemli bir bulgudur.¹³

Modern insanla ilişkisi

Homo erectus{{'}}un Homo sapiens{{'}}e evrimleşip evrimleşmediği veya nasıl evrimleştiği bilim dünyasında çok tartışılan ve kesinliğe ulaşamamış bir konudur. Birtakım bilim insanları Homo erectus{{'}}un direkt Homo sapiens{{'}}e evrimleştiğini düşünürken birçok bilim insanı da, Homo erectusun Homo heidelbergensis veya Homo rhodesiensis{{'}}e evrimleştiği ve onların da H. sapiense evrimleştiğini düşünüyor. Aynı zamanda Homo ergaster olarak da adlandırılan Afrika'daki erken H. erectus türlerinin de H. sapiens{{'}}e evrimleşmiş olabileceği düşünülmektedir.¹⁴

Beslenme

Homo türleri ile ilgili en temel görüşlerden biri, doğu Afrika'da ormanların azalması sonucu erken Homo türlerinin ve öncesindeki Australopithecus türlerinin savanlarda yaşaması sonucu duruşlarının dikleşmesi, et ağırlıklı beslenme ve avcılığın gelişmesidir. Avcılığın gelişmesi sonucu sosyal ilişkiler gelişmiş, beyin daha karmaşık bir hal almıştır. Daha sonra H. erectus ateşi kullanmayı keşfetmiş ve H. erectus ve sonrasındaki Homo heidelbergensis gibi türler de ateşi avlanmak için kullanmışlardır. H. erectus bireylerinin de diğer Homo türleri gibi bolca et ile beslendikleri ve avcılık için alet kullandıkları da bilinmektedir, ancak diyetlerinin çoğunu muhtemelen bitki ve meyveler oluşturuyordu.¹⁵